Blog

ΦΩΤΟ: Η φρεγάτα Σπέτσαι και το υποβρύχιο Παπανικολής από τις πλέον σύγχρονες μονάδες του Πολεμικού Ναυτικού σήμερα

Η ονοματοθεσία των πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού στη νεότερη ιστορία μας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μιας και περιλαμβάνει ονόματα από αρκετές θεματικές ενότητες. Συντάσσοντας έναν πρόχειρο κατάλογο συναντούμε ονόματα: από τη μυθολογία, την ιστορία (πρόσωπα και τόποι), τοπωνύμια (θάλασσες, νησιά, βουνά, λίμνες, ποτάμια κ.α.) ανθρωπονύμια, επίθετα δωρητών, φυσικά φαινόμενα, δηλωτικά ισχύος και νικών, ονόματα πουλιών, αγίων και κάμποσες ακόμη ενότητες που δεν είναι του παρόντος ν’ αναφερθούμε αναλυτικά. Πράγματι όμως η θεματική καταλογογράφησή τους προκύπτει ενδιαφέρουσα για τα πλοία από τα χρόνια του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα ως τις μέρες μας.

Ανάμεσα στα ονόματα των πλοίων συναντούμε και αρκετά- όπως είναι αναμενόμενο- από την επανάσταση του 1821 και αφορούν πρόσωπα αλλά και τόπους, σημεία αναφοράς στον κατά θάλασσα αγώνα. Ξεφυλλίζοντας το πόνημα του Ηλία Νταλούμη: «Τα πλοία του Ναυτικού 1826- 2017», έκδοση Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος, Πειραιάς 2019, ένα πλήρες «μητρώο» όλων των καραβιών του νεότερου πολεμικού στόλου από τις απαρχές του ως σχεδόν στις μέρες μας (1059 λήμματα), επισημαίνουμε τα ονόματα εκείνα που ανήκουν σε ήρωες ή τοπόσημα του 1821, σε μία επετειακή- ας μας επιτραπεί- αναφορά.

ΟΝΟΜΑΤΑ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

1. ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ. Κανονιοφόρος (ιστιοφόρο- γολέτα) που βρισκόταν στη δύναμη του στόλου από το 1835 έως το 1857 που παροπλίστηκε. Έχει το όνομα του σπετσιώτη ναυμάχου Γεωργίου Ανδρούτσου ή Κολανδρούτσου (1782;-1849). (σελ. 63).
2. ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ. Από τον γνωστό ψαριανό ναύαρχο Νικολή Αποστόλη (1790-1827). Έχουν ονομαστεί τρία πλοία: α) κανονιοφόρος 1834-1858, β) κορβέτα 1943-1961, γ) αντιτορπιλικό 1980-1992. (σελ. 67-68).
3. ΑΣΤΙΓΞ. Προς τιμή του βρετανού φιλέλληνα αξιωματικού Φράνκ Άμπνεϊ Άστιγξ (1794-1828) που συνέβαλε στην απόκτηση της ατμήλατης Καρτερίας και υπήρξε κυβερνήτης της ως το θάνατό του στη διάρκεια επιχειρήσεων στο Μεσολόγγι, το 1828. Δύο πλοία έφεραν το όνομά του: α) κανονιοφόρος (ιστιοφόρο) 1833-1853;, β) αντιτορπιλικό 1946-1963. (σελ. 79-80).
4. ΚΑΝΑΡΗΣ. Προς τιμήν του κορυφαίου ναυάρχου και πυρπολητή (1790-1877) έχουν ονομαστεί πέντε πλοία, δικαιολογημένα θαρρώ: α) κανονιοφόρος 1834-1859, β) βοηθητικό (Διοίκηση Τορπιλοβόλων) 1889-1923, γ) αντιτορπιλικό 1972-1993, ε) φρεγάτα 2002- έως σήμερα. (σελ. 175-178).
5. ΚΑΡΑΒΟΓΙΑΝΝΟΣ- ΘΕΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΣ. Φαρόπλοιο από το 1976 έως σήμερα. Φέρει το όνομα του Ιωάννη Θεοφιλόπουλου ή Καραβόγιαννου ή Τσάκαλου (1790-1885), συμπολεμιστή του Κανάρη. (σελ. 178-179).
6. ΚΡΙΕΖΗΣ. Από τον Υδραίο ναυμάχο Αντώνη Κριεζή (1796-1865). Το όνομα δόθηκε σε τρία πλοία: α) κανονιοφόρος- φορτηγό 1835-1859, β) κορβέτα 1943-1951 (που συμμετείχε στην απόβαση της Νορμανδίας), γ) αντιτορπιλικό 1981-1993. (σελ. 208-210).
7. ΜΑΤΡΟΖΟΣ. Ο σπετσιώτης πυρπολητής Λέκας Ματρόζος (;-1868) έχει τιμηθεί με δύο υποβρύχια: α) τύπου Perla 1943- 1946, β) U214, από το 2015 σε ενέργεια και από τα πλέον σύγχρονα. (σελ. 238-240).
8. ΜΙΑΟΥΛΗΣ. Τέσσερα συνολικά πλοία έφεραν το όνομα του κορυφαίου ναυάρχου του αγώνα της ανεξαρτησίας (1769-1835): α) κανονιοφόρος (ιστιοφόρο) 1833-1861;, β) ελαφρύ καταδρομικό μικτής πρόωσης με ιστιοφορία μπάρκου 1879-1912. Πρόκειται για το πλοίο που με κυβερνήτη τον Παύλο Κουντουριώτη πραγματοποίησε στα 1900 το πρώτο ταξίδι ελληνικού πλοίου στην Αμερική. Μετά τον παροπλισμό του χρησιμοποιήθηκε ίσαμε τα 1931 ως έδρα διαφόρων σχολών. γ) αντιτορπιλικό 1942-1960, δ) αντιτορπιλικό 1971-1992. (σελ. 244-246).
9. ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ. Προς τιμή της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας (1771-1825) έχουν ονομαστεί τρία πλοία: α) εύδρομο παραβίασης αποκλεισμών 1867. Δυστυχώς κατά τις προετοιμασίες, πριν τον απόπλου για την Ελλάδα, στο λιμάνι του Λίβερπουλ, ανατινάχτηκε λέβητας με αποτέλεσμα το πλοίο να βυθιστεί και να φονευτούν 21 μέλη του πληρώματος (17/11/1867). β) οπλιταγωγό 1878- 1895 οπότε και μετασκευάστηκε στη βασιλική θαλαμηγό Αμφιτρίτη, γ) φρεγάτα 2001- έως σήμερα. (σελ. 250-251).
10. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ. Σε τρία υποβρύχια έχει δοθεί το όνομα του ψαριανού ναυμάχου και πυρπολητή Δημ. Παπανικολή (1790-1855): α) 1926- 1945 με σπουδαίες επιτυχίες στον πόλεμο 1940-1944, β) 1972-1992 και γ) U214 από το 2010- έως σήμερα. (σελ. 285-287).
11. ΠΙΠΙΝΟΣ. Ο υδραίος ναυμάχος Ανδρέας Πιπίνος (;-1836) καταγράφει δύο ονομασίες υποβρυχίων: α) 1943-1957, β) U214 από το 2015- έως σήμερα. (σελ. 298-299).
12. ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ. Με τρία πλοία έχει τιμηθεί και ο από τους πιο γνωστούς ναυμάχους, ο υδραίος ναύαρχος Γεώργιος Σαχτούρης (1783-1841): α) κανονιοφόρος 1835-1857, β) κορβέτα 1943- 1951, γ) αντιτορπιλικό 1973-1992. (σελ. 326-327).
13. ΤΟΜΠΑΖΗΣ. Ομοίως με τρία πλοία στο όνομά του καταγράφεται και ο υδραίος ναύαρχος. Δεν διευκρινίζεται όμως, όπως σημειώνει ο Ηλ. Νταλούμης, εάν πρόκειται για τον Ιάκωβο (1782-1929) ή τον Εμμανουήλ (1784-1831). Τα τρία πλοία είναι: α) κανονιοφόρος (ιστιοφόρο) 1834-1860;, β) κορβέτα 1944-1961, που πήρε μέρος μαζί με τον Κριεζή στην απόβαση της Νορμανδίας, γ) αντιτορπιλικό 1977-1997). (σελ. 251-153).

Συνολικά έχουμε 13 ονόματα από τα πιο γνωστά της Επανάστασης του 1821 με αυτά να δίνονται σε 36 πλοία. Προηγείται ο Κανάρης με 5 καράβια και ακολουθεί ο Μιαούλης με 4, ενώ 3 έχουν ο Αποστόλης, ο Κριεζής, η Μπουμπουλίνα, ο Παπανικολής, ο Σαχτούρης και ο Τομπάζης. Οι ναυμάχοι του 1821, θαρρώ πως έχουν τιμηθεί δεόντως αν και η προσφορά τους θεωρείται ανεκτίμητη. Στη σημερινή δύναμη του στόλου του Πολεμικού μας Ναυτικού έχουμε Κανάρη, Καραβόγιαννο, Ματρόζο, Μπουμπουλίνα, Παπανικολή και Πιπίνο.

ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ

Σχετικά με τα τοπωνύμια που συνδέονται άμεσα με την επανάσταση του 1821, προηγούνται και με εμφανή διαφορά- δικαιολογημένα άλλωστε- στην ονοματοθεσία πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού, τα τρία νησιά Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά, τα ονόματα των οποίων έχουν δοθεί σε εφτά, έξη και πέντε, αντίστοιχα, πλοία.

1. ΥΔΡΑ. α) κορβέτα (ιστιοφόρο) 1827-1831. Πυρπολήθηκε από τους στασιαστές του Μιαούλη στον Πόρο. β) εύδρομο παραβίασης αποκλεισμών 1857-1867, γ) κανονιοφόρος- ατμοβάριδα 1881-1889 (μετονομάστηκε σε Αμβρακία), δ) θωρηκτό 1889-1918 (και 1922-1929 Σχολή Πυροβολικού), ε) αντιτορπιλικό 1932-1941 (βυθίστηκε από γερμανικά αεροπλάνα στις Λαγούσες του Σαρωνικού στις 18/4/1941 με 37 απώλειες, στ) βοηθητικό βάσης που αναφέρεται μόνο σε έναν κατάλογο του Ναύσταθμου Σαλαμίνας το 1956, ζ) φρεγάτα 1992- έως σήμερα. (σελ. 366-369).
2. ΣΠΕΤΣΑΙ. α) κορβέτα (πρώην Αγαμέμνων) 1829-1831. Πυρπολήθηκε και αυτό από τον Μιαούλη στον Πόρο, τον Αύγουστο του 1831. β) κανονιοφόρος- ατμοβαρίδα 1881-1889 (μετονομάστηκε σε Άκτιον), γ) θωρηκτό 1889-1919 (και ακολούθως Σχολή Συνεννοήσεως 1922-1930), δ) αντιτορπιλικό 1933-1945, ε) επίτακτο επιβατικό 1940-1941. Βυθίστηκε στον Ψαθόπυργο από γερμανικά αεροπλάνα στις 23/4/1941, στ) φρεγάτα 1996- έως σήμερα. (σελ. 334-336).
3. ΨΑΡΑ. α) κορβέτα (ιστιοφόρο) 1829-1833 που μετονομάστηκε σε Μαξιμιλιανός, β) πλοίο διοίκησης τορπιλοβόλων 1881-1889 που μετονομάστηκε σε Κανάρης, γ) θωρηκτό 1890-1919 και 1922-1931 Σχολή στον Πόρο, δ) αντιτορπιλικό 1933-1941. Βυθίστηκε το Πάσχα του 1941 στην Πάχη Μεγάρων από αεροπορική επιδρομή, με 35 θύματα, ε) φρεγάτα 1993 έως σήμερα.
4. ΚΑΣΟΣ. Το μικρό νησί των Δωδεκανήσων, κοντά στην Κρήτη, υπήρξε σπουδαία ναυτική δύναμη που θεωρούνταν ως ο τέταρτος πόλος πέρα από τον τρινήσιο στόλο. Όντας όμως απομακρυσμένη και ακάλυπτη στο πέλαγος, υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή απο τους Οθωμανούς στις 7-8 Ιουνίου 1824. Το όνομα του ηρωικού νησιού έχει δοθεί σε τέσσερα πλοία αλλά όπως σημειώνει ο Ηλίας Νταλούμης η ονοματοθεσία εντάσσεται στην κατηγορία των νησιών και όχι ως τοπόσημο του αγώνα: α) ναρκαλιευτικό 1943-1944, β) ακταιωρός 1945-1952, γ) αποβατικό 1960-1991 και δ) κανονιοφόρος 2005- έως σήμερα (πρώην Πυρπολητής). (σελ. 183-184).
5. ΧΙΟΣ. Ομοίως και η Χίος υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή από τις Οθωμανικές δυνάμεις στις 30 Μαρτίου 1822 απαντάται με έξη καράβια, αλλά κι εδώ η ονοματοθεσία εμπίπτει στην κατηγορία των νησιών: α) τορπιλοβόλο (ξύλινο) 1878-1881, β) τορπιλοβόλο 1881-1889 (μετονομάστηκε σε τορπιλοβόλο 7), γ) φορτηγό 1922-1925 (μετονομάστηκε σε Ήφαιστος), δ) οπλιταγωγό (επίτακτο επιβατικό) 1940-1941 που βυθίστηκε από αεροπορικό βομβαρδισμό στις 18/4/1941 στα Βασιλικά Ευβοίας. ε) αρματαγωγό 1943-1977, στ) αρματαγωγό 1996- έως σήμερα.
6. ΝΑΒΑΡΙΝΟ (ή ΝΑΥΑΡΙΝΟ). Η καθοριστική ναυμαχία (8/10/1827) για την πορεία του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα καθιστά το μέρος όπου διεξήχθη σε κορυφαίο ιστορικό σημείο αναφοράς, γι’ αυτό και τρία πλοία έφεραν και φέρουν το όνομα Ναβαρίνο (ή Ναυαρίνο στη λάθος γραφή): α) αντιτορπιλικό Ναυαρίνο 1944-1956, β) αντιτορπιλικό Ναυαρίνο 1962-1981, γ) φρεγάτα Ναβαρίνο 1995- έως σήμερα.
7. ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ. Η ιστορική και ηρωική πόλη, σύμβολο της απόλυτης θυσίας, συναντιέται σε δύο πλοία του 19^ου αιώνα: α) μικρό ιστιοφόρο με χαμηλό βύθισμα για τη λιμνοθάλασσα, 1829. β) κορβέτα (πρώην Λουδοβίκος) 1862-1872.

Στις ονοματοθεσίες προηγείται η Ύδρα με 7 πλοία και έπονται: Χίος και Σπέτσες με 6, Ψαρά με 5, Κάσος με 4, Ναβαρίνο με 3 και Μεσολόγγι με 2. Έχουμε δηλαδή 7 ονόματα τόπων (τα πέντε νησιά) που δόθηκαν σε 33 καράβια. Σήμερα στο στόλο υπάρχουν οι φρεγάτες Ύδρα, Σπέτσαι, Ψαρά, Ναβαρίνο, το αρματαγωγό Χίος και η κανονιοφόρος Κάσος.

Συνολικά από το 1821 συναντούμε 20 ονόματα που δόθηκαν σε 69 πλοία, από τα οποία σήμερα «εν ενεργεία» είναι δώδεκα, κυρίως βαριές μονάδες του στόλου, έξη φρεγάτες και τρία υποβρύχια.

Η φρεγάτα Σπέτσαι και το υποβρύχιο Παπανικολής από τις πλέον σύγχρονες μονάδες του Πολεμικού Ναυτικού σήμερα.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

ΠΗΓΗ: taxydromos.gr